مقدار دیه سال 1403

بر همین اساس دیه با ۳۳ درصد رشد:

دیه در ماه‌های حرام برابر با ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان می باشد.

دیه در ماه‌های غیرحرام  ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان است.

ماه‌های حرام در سال ۱۴۰۳

ذی‌العقده:    از ۲۱ اردیبهشت تا ۱۸ خرداد ماه

ذی‌الحجه:     از ۱۰ خرداد تا ۱۶ تیر ماه

محرم:             از ۱۷ تیر تا ۱۵ مرداد ماه

رجب:               از ۱۳ دی تا ۱۱ بهمن ماه

بر اساس قانون مجازات اسلامی، دیه در ماه‌های حرام به شرط فوت اشخاص در این ماه‌ها به میزان یک سوم افزایش می‌یابد.

 دیه چیست ؟ 

یکی از مهم‌ترین مجازات جرایم در قانون جزایی، دیه است. براساس ماده ۴۸۸ قانون مجازات اسلامی، ” دیه، مقدار مال معین است که شرع اسلام، برای جبران جنایات غیرعمدی، شبه عمد، خطای محض و جنایت عمدی (اگر قاضی اجرای حکم قصاص را عملی نداند) و نقص عضو مشخص می‌کند.” به طور کلی دیه به دوسته زیر تعلق می‌گیرد:

• جرم‌های عمدی که به دلایل قانونی از حکم قصاص برای آن‌ها استفاده نمی‌شود.
• سایر جرم‌های غیرعمد مانند ضرب و شتم.

اگر در شرع، میزان جبران خسارت مشخص شده باشد، دیه نامیده می‌شود؛ اگر این مقدار خسارت پرداختی، تعیین نشده باشد از اصطلاح ” ارش” استفاده می‌شود.

ارش چیست و چه ارتباطی به دیه دارد؟

براساس ماده ۴۴۹، در قانون مجازات اسلامی، ارش، یکی از تقسیم‌بندی‌های دیه و همان دیه غیرمقدر است. به طور کلی ارش را دیه‌ای می‌گویند، که مقدار آن در قانون اسلام، تعیین نشده باشد. به عبارتی بر اساس ماده ۱۷ قانون مجازات اسلامی، دیه به دو نوع مقدر و غیرمقدر تقسیم می‌شود.

• دیه مقدر: دیه‌ای است که میزان آن در شرع تعیین شده باشد.
• دیه غیرمقدر: دیه‌ای است که میزان آن در شرع مشخص نشده است و به وسیله قاضی دادگاه تعیین می‌شود.

با توجه مواردی که در بالا ذکر شد، حال باید ببینیم میزان ارش را چگونه تعیین می‌کنند؟ دادگاه و مقام قضایی با توجه به موارد زیر میزان ارش را مشخص می‌کند:

• نوع جرایم و تاثیر آن بر فرد آسیب‌دیده
• میزان خسارت
• نرخ دیه
• گزارش کارشناس

مهم‌ترین تفاوت‌های ارش و دیه

در ادامه تفاوت‌های میان ارش و دیه را با هم بررسی می‌کنیم:

• اولین تفاوت در نحوه تعیین میزان ارش و دیه است. میزان دیه را شارع مقدس، تعیین می‌کند. اما ارش بر اساس مقررات قانونی و به وسیله قاضی دادگاه مشخص می‌شود.
• تفاوت دیگر را می‌توان، در میزان دیه برای زن و مرد به حساب آورد. در محاسبه دیه برای زن و مرد، دیه مرد، دو برابر دیه زن است. اما با توجه به ماده ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی برای پرداخت ارش، تفاوتی میان زن و مرد وجود ندارد.
• همچنین با توجه به ماده ۵۴۸ قانون مجازات اسلامی، میزان و مقدار ارش یک جنایت در اعضا و منافع، بیشتر از دیه آن عضو و منفعت نخواهد بود.

پرداخت خسارات بدنی و دیه توسط بیمه شخص ثالث

انواع دیه چیست؟

دیه در شرایط مختلف، دارای انواع گوناگونی است. میزان دیه را براساس نوع آسیب وارده به انسان به انواع زیر تقسیم کرده‌اند:

• دیه جان: آسیبی که با قصد و اختیار وارد می‌شود. بنا بر حکم شرع، این امر موجب حق قصاص، برای آسیب دیده خواهد شد. فرد آسیب دیده می‌تواند، از قصاص چشم‌پوشی کرده و دیه دریافت نماید.
• دیه قتل: این دیه به وسیله قوه قضاییه مشخص می‌شود و دیه کامل انسان است. بنابراین اگر فردی مرتکب به قتل شود، ملزم به پرداخت دیه کامل به خانواده مقتول است. در قتل نفس، دیه زن و مرد با هم تفاوت دارد و این تفاوت در قوانین جزایی ایران است.
• دیه شبه عمد: فرد مجرم، قصد ارتکاب جرم منجر به آسیب دارد، ولی قصد او ارتکاب خود جنایت نیست. به عنوان مثال برای ادب کردن، فردی را کتک بزنیم ولی در اثر این کتک زدن، فرد جان خود را از دست بدهد.
• دیه مقدر: مقدار آن در شرع مشخص است، دیه یک چشم نصف دیه کامل است، دیه یک انگشت، عشر دیه و یا دیه یک بند از انگشت، بسته به دو بندی یا سه بندی بودن انگشت، نصف یا ثلث از عشر دیه کامل است. بنابراین در این خصوص، دادگاه نیازی نمی‌بیند، که با قرار کارشناسی از صاحبان فن و متخصصین امر که غالبا پزشکی قانونی است، تقاضای ارزیابی مقدار آن را بخواهد و به راحتی تشخیص می‌دهد، دیه مقدر چند درصد است.

• خطای محض: نه قصد جنایت وجود دارد و نه انجام کار منجر به آن خسارت شده است. به عنوان مثال، هنگام بازی افراد، توپ، شیشه پنجره خانه‌ای را بشکند و محکم به سر فرد حاضر در آن خانه خورده و سبب مرگ او شود.
• دیه اعضای بدن: این دیه به این صورت تعیین می‌شود، که اگر فردی به صورت عمدی یا غیرعمدی به فردی آسیب وارد کند، ملزم به پرداخت دیه آسیب است. مثلا اگر یک عضو که فقط همان یکی از آن وجود دارد، آسیب ببیند، فرد باید دیه کامل و در صورتی که مثلا یک چشم آسیب ببیند، باید نصف دیه را پرداخت کند.
• دیه منافع اعضا: دیه منافع اعضا برای زمانی است که، حواس افراد آسیب می‌بیند. برای مثال؛ ممکن است در نزاعی، گوش فرد آسیب نبیند، اما شنوایی آن از دست برود، در این حالت فرد مجرم، باید دیه منافع را پرداخت کند. دیه منافع اعضا به حواسی مانند بینایی، عقل، بویایی، شنوایی و مواردی از این دست، تعلق می‌گیرد.

طبق تعریف دیه که در بالا اشاره کردیم، اگر جرایم غیرعمدی با آسیب به جان، اعضای بدن و نقص عضو همراه باشند، با دیه معین جبران خواهد شد. مقدار دیه را شرع تعیین می‌کند. فرد بزهکار، مجرم یا ورثه او باید این میزان دیه مشخص را، به طرف مقابل بپردازند. حال که با مفهوم دیه و انواع آن آشنا شدیم، شاید بپرسید: قیمت دیه انسان چگونه محاسبه می‌شود؟

مبلغ دیه چگونه تعیین می‌شود؟

بعد از صحبت در مورد دیه و انواع مختلف آن، بهتر است در مورد چگونگی تعیین مبلغ دیه هم، با شما صحبت کنیم. یکی از سوالات پرتکراری که از ما می‌پرسند، این است که؛ چگونه میزان نرخ دیه تعیین می‌شود؟ بهتر است بدانید که، نرخ دیه، امری مادی محسوب می‌شود. همانند هر امر مادی و مالی دیگری، نرخ و میزان دیه برای مجرم و مقصر حوادث از اهمیت بالایی برخوردار است. به علاوه میزان دیه هر سال، نسبت به سال قبل تغییر خواهد کرد. دلیل این تغییر نرخ دیه را می‌توان، در نرخ تورم ایران یافت. با توجه به نرخ فزاینده تورم، هر سال قیمت دیه رشد می‌کند.

طبق قانون مجازات اسلامی، مبلغ دیه کامل انسان، معادل نرخ روز ۱۰۰ شتر سالم، خواهد بود. البته معیارهای جامعه امروزی نیز در تعیین مبلغ دیه دخیل هستند. البته به هر حال؛ باید قیمت روز دیه را در نظر گرفت.

در هنگام بروز حوادث رانندگی و تصادفات، پزشکی قانونی میزان صدمات وارد به فرد را به دادگاه اعلام می‌کند. سپس دادگاه با توجه به نرخ دیه، در آن سال و میزان آسیب‌های وارد شده به فرد، میزان خسارت جانی را تعیین خواهد کرد. یعنی به طور کلی میزان دیه پرداختی، به وسیله قانون مجازات کشور مشخص می‌شود. البته برای بسیاری از جرایم هم دیه، مشخصی تعیین نکرده‌اند، به همین دلیل دیه، برای این جرایم به وسیله گواهی پزشکی قانونی تعیین می‌شود.